DELTAGEBIED
door Mark Hoekstein
Op 25 mei 2022 gingen leden van de Werkgroep Lepelaar evenals voorgaande jaren naar het Slaakeiland in het Krammer Volkerak met de bedoeling jonge lepelaars te kleurringen. Op het eiland bevonden zich 111 nesten verdeeld over 4-5 clusters en een aantal losse nesten. In het eerste cluster waar geringd zou worden lag een groot aantal dode jongen (36 stuks), variërend van halfwas tot vrijwel vliegvlugge jongen. Op foto 1 (met één van de Werkgroep leden en een medewerker het Zeeuws Landschap) zie je de betreffende cluster met dode jonge lepelaars. In andere clusters en losse nesten op het eiland was op dat moment geen sprake van hoge sterfte.
Eén vers dood exemplaar is meegenomen voor onderzoek door het DWHC; het bleek om vogelgriep H5N1 te gaan, zover bekend het eerste bevestigde geval van H5N1 in het Deltagebied (Ballman & Lilipaly, 2023).
Foto 1. Kees Vliet Vlieland van de Werkgroep Lepelaar en een medewerker van het Zeeuws Landschap bij het cluster met de 36 dode kuikens op 25 mei 2022. Zie de vegetatie die als barrière kan hebben gewerkt tussen de verschillende clusters.
Vervolgens zijn op 23 juni met een drone gebiedsdekkende luchtfoto’s van hetzelfde eiland gemaakt. Op foto 2 zijn de dode jongen nog steeds te zien in de rechtse cluster, het linker cluster is vrijwel leeg, er liggen mogelijk enkele dode jongen, wat niet ongebruikelijk is. In de linker cluster lagen op 25 mei nesten met (gezond ogende) kleine / halfwas jongen; deze jongen zijn waarschijnlijk (grotendeels) gewoon uitgevlogen. Verderop op het eiland stonden tenminste vliegvlugge 75 jongen langs het water. Er zit tussen die 2 clusters maar een paar meter vegetatie (1-1,5 hoge vegetatie van brandnetel, riet, wilgenroosje, valeriaan en braam), misschien was dit net genoeg om jonge lepelaars van het ene cluster te scheiden van het andere. De andere clusters en losse nesten 50-200m verderop gelegen nesten liggen in een groot veld van dergelijke vegetatie. Elders op het eiland werden met de drone geen dode lepelaars of meeuwen (een paar honderd paar) gevonden.
Foto 2. Twee clusters op het eiland, gescheiden door een paar meter vegetatie van brandnetel, riet, wilgenroosje, valeriaan en braam, foto Jan Polderman, 23 juni 2022.
Weliswaar werd vogelgriep later in het seizoen nog aangetroffen in drie van de 20 andere lepelaarkolonies in het Deltagebied, maar dit leidde daar tot slechts enkele slachtoffers per kolonie. Een zeer verzwakte (en later dood gevonden) vliegvlugge jonge lepelaar op Neeltje Jans werd getest en ook positief bevonden (Ballmann & Lilipaly in prep).
Een opmerkelijk geval was de waarneming van een bijna dood lijkende jonge geringde lepelaar (zie foto 3), die de dag erna weer rondliep (en in augustus meermaals uit Frankrijk werd terug gemeld). Het sterke vermoeden was dat hier ook sprake was van vogelgriep omdat deze en een andere jonge lepelaar typische vogelgriep-verschijnselen vertoonden (kopschudden, verlammingsverschijnselen, naar adem happen).
Voor zover bekend zijn van (sub)adulte lepelaars in het Deltagebied geen tests op vogelgriep afgenomen. Enkele (sub)adulten zijn gevonden waar wel sprake was van een vermoeden van vogelgriep.
Foto 3. Lepelaar wit NB9Z, kopschuddend en op sterven na dood op 2 juni 2022 (foto Sven Prins), later gemeld uit Frankrijk!
VLIELAND
door Carl Zuhorn
De eerste signalen van vogelgriep onder lepelaars op Vlieland werden halverwege juni gemeld.
Op 10 juni 2022 is de eerste vogel met vogelgriepverschijnselen gezien.
Op 12 juni 2022 werd één adulte lepelaar met duidelijke griepverschijnselen waargenomen op de Posthuiskwelder onder de Kroonspolder en gefilmd.
Op 20 juni 2022 werd één adulte dode lepelaar uit de plas in de Oude Huizenvallei verzameld en later opgestuurd om te testen. De lepelaar testte negatief op het H5N1 virus.
Op 28 juli 2022 is één adulte dode lepelaar in de 2e Kroonspolder verzameld en later opgestuurd om te testen. Deze lepelaar testte positief.
Op 11 augustus 2022 zijn twee dode 1e kj lepelaars verzameld en later opgestuurd om te testen. Deze testten negatief.
Op 25 augustus 2022 werd één 1e kj vogel verzameld en later opgestuurd om te testen. Deze testte negatief.
Op 29 augustus 2022 werden drie 1e kj vogels verwijderd bij de zoetwaterplas, ze waren te ver heen om te testen.
Op 10 september 2022 werden één 1e kj en vier adulten verwijderd uit de 1e en 2e Kroonspolder door Peter de Boer en Leon Kelder. Ze waren al te ver heen om op te sturen en te testen.
Foto 4. Eén van de opgestuurde vogels van Vlieland
SCHIERMONNIKOOG
door Petra de Goeij & Tamar Lok
Op Schiermonnikoog werd begin juni een verse dode 1e kj lepelaar in het dorp in een tuin gevonden. De vinder wist niet wat hij ermee moest en heeft hem verwijderd. Verder kwamen er geen meldingen van lepelaars met vogelgriepverschijnselen binnen.
Tot in juli zijn er geen lepelaars of meeuwen met vogelgriepverschijnselen aangetroffen in de broedkolonies.
Om inzicht te krijgen in de gevoeligheid van lepelaars voor vogelgriep H5N1 hebben we daarnaast tijdens het ringen van 60 bijna vliegvlugge kuikens bloed- en cloacale monsters afgenomen. Deze zijn geanalyseerd door het Erasmus MC in Rotterdam en geen van de geringde kuikens was besmet (geweest).
Op 5-7-2022 zagen we dat de signalen van een gezenderd kuiken nog maar vanaf 1 locatie op de kwelder kwamen. Deze 1e kj lepelaar hebben we gevonden en monsters opgestuurd naar het Erasmus MC. Deze lepelaar testte positief. Het kuiken was geringd en gezenderd op 11-6-2022. Het monster dat al eerder was genomen tijdens het kleurringen was negatief.
Op 6-7-2022 zagen we dat de signalen van een ander gezenderd kuikens ook nog maar vanaf 1 locatie op de kwelder kwam. Deze 1e kj lepelaar hebben we eveneens gevonden en opgestuurd. Ook deze jonge lepelaar testte positief. Het kuiken was geringd en gezenderd op 11-6-2022. Het monster dat was genomen tijdens het kleurringen was negatief. Met een gemiddelde incubatieperiode van 2-5 dagen, met uitschieters naar 14 dagen, zijn ze dus vermoedelijk pas 3-4 weken na het zenderen geïnfecteerd geraakt.
Op 11-9-2022 ontdekten we dat een 1e kj lepelaar met zender, geringd en gezenderd op Texel, nog maar van 1 locatie in de Lauwersmeer signalen verstuurde. Hij werd gevonden, en bemonsterd. Ook deze lepelaar testte positief op vogelgriep, terwijl hij negatief testte tijdens het kleurringen (zie hieronder).
GRIEND, TEXEL, ROTTUMERPLAAT en HOECKELINGSDAM
door Petra de Goeij & Tamar Lok
Om inzicht te krijgen in de gevoeligheid van lepelaars voor vogelgriep H5N1 hebben we tijdens het kleurringen van bijna vliegvlugge kuikens bloed- en cloacale monsters afgenomen. Deze zijn geanalyseerd door het Erasmus MC in Rotterdam en geen van de geringde kuikens was besmet.
De 17 kuikens van Griend, 10 van Texel, 15 van Rottumerplaat en 10 van de Hoeckelingsdam zijn allen negatief getest op H5N1.
OVERIGE GEBIEDEN
Er zijn verder bij de Werkgroep Lepelaar geen meldingen gekomen van Vogelgriep slachtoffers.
LITERATUUR
Ballmann M.Z., Lilipaly S.J. 2023. Vogelsterfte in het Deltagebied in 2022. Deltamilieu Projecten Rapportnr. 2023-03. DMP, Vlissingen. Zie link hieronder