In 2022 zijn in samenwerking met het NIOZ en BirdEyes een aantal lepelaars uitgerust met een GPS-zender. Een belangrijk doel van het zenderen is om een beter beeld te krijgen van de gebieden die lepelaars door het jaar heen gebruiken. Op Texel werden twee volwassen mannen gezenderd, Bob en Job. Ze zijn op De Schorren geboren en inmiddels tien en acht jaar oud. Dit weten we omdat ze destijds, als bijna vliegvlug jong, een unieke combinatie van kleurringen hebben omgekregen. Deze kleurringen kunnen op afstand worden afgelezen met een verrekijker of telescoop. Door middel van deze waarnemingen kunnen we (veranderingen in) de overleving en grootschalige verspreiding van lepelaars in kaart brengen. Echter, de ringen van lepelaars worden alleen afgelezen op plekken die bereikbaar zijn voor vogelaars. In het geval van Bob en Job betekende dit dat ze bijna jaarlijks werden gezien op Texel, maar bijna nooit tijdens de trek en in de winter. Doordat ze nu ook een zendertje om hebben, weten we dat lepelaar Bob in Portugal overwintert, langs de oevers van de Sado rivier, en lepelaar Job op Île de Ré in Frankrijk.

Bob en Job zijn weer terug!

Bob en Job vertrokken beiden op 17 september 2022 richting het zuiden, en keerden in april 2023 weer terug naar Texel. Hieronder zie je hun trekroutes en waar ze onderweg zijn gestopt. Een algemeen patroon dat we ook bij andere gezenderde lepelaars terugzien is dat lepelaars tijdens de najaarstrek sneller trekken dan in het voorjaar. Bob en Job deden er 13 en 3 dagen over om naar hun overwinteringsgebied te trekken en 61 en 14 dagen om in het voorjaar weer naar hun broedgebied terug te keren. Wat hierbij een rol zou kunnen spelen zijn weersomstandigheden. Met wind mee kan je uiteraard sneller vliegen, en dus grotere afstanden afleggen, dan met wind tegen; misschien hebben lepelaars vaker wind tegen tijdens de voorjaartrek? Maar ook temperatuur kan een rol spelen: als het bijvoorbeeld ineens erg koud wordt tijdens de voorjaarstrek kunnen lepelaars besluiten om nog even te wachten met verder te trekken naar het noorden. Zo zagen we bijvoorbeeld dat Bob eind februari in eerste instantie vanuit Marais d’Orx naar Chenal du Gua vloog, maar na een paar dagen besloot terug te keren naar Marais d’Orx. Dit was in de periode dat er een koufront over Noord-West Europa trok. Vervolgens bleef Bob meer dan een maand in Marais d’Orx! Ook Job maakte tijdens de voorjaarstrek een langere tussenstop: hij verbleef een week in Brière. Hoewel Job dichterbij overwinterde, was Bob 10 dagen eerder terug op Texel. Maar Bob is ook iets ouder, en het is bekend dat met de leeftijd lepelaars steeds eerder beginnen met broeden.

Verschillen tussen mannen en vrouwen?

Door het zenderonderzoek op Schiermonnikoog hebben we ontdekt dat mannen en vrouwen tijdens het broedseizoen verschillende gebieden gebruiken om te foerageren en te rusten. De mannen vliegen langere afstanden en foerageren voornamelijk in het zoete water van het Lauwersmeer terwijl de vrouwen dichterbij de kolonie blijven en vrijwel uitsluitend in geultjes en poeltjes op het wad foerageren. Om een representatief beeld te krijgen van de gebieden die lepelaars rond De Schorren gebruiken, is het daarom van belang om naast Bob en Job ook een aantal lepelaarvrouwen met zenders te kunnen volgen. Dit voorjaar hebben we hierop ingezet en het is gelukt om één vrouw te vangen en te zenderen: ze heet Marie.

Hoe doen de gezenderde lepelaars het op De Schorren?

We willen niet alleen weten welke gebieden gebruikt worden, maar ook wat de kwaliteit is van deze gebieden, en of en hoe dit over de tijd verandert. Dit doen we door gebiedsgebruik te relateren aan overleving en broedsucces. Daarnaast meten de zenders niet alleen de locatie van de vogel, maar zit er ook een versnellingsmetertje ingebouwd die de versnelling van de zender in drie richtingen meet. Met deze gegevens kan bepaald worden wat de vogel aan het doen is (rusten, foerageren, vliegen) en zelfs of er een prooi ingeslikt wordt, omdat lepelaars hierbij een hele karakteristieke beweging maken. Hierdoor kunnen de zenders dus foerageersucces (het aantal ingeslikte prooien per tijdseenheid) schatten, en geven daarmee waardevolle informatie over de beschikbaarheid van kleine visjes, kreeftjes en garnaaltjes in ondiepe wateren langs de hele trekroute. Om broedsucces op individueel niveau (van geringde en gezenderde vogels) te kunnen bepalen, geven we de kuikentjes kleine (tijdelijke) ringetjes als ze ongeveer een week oud zijn. Dan zitten ze nog in hun eigen nest. Als ze oud genoeg zijn om kleurringen om te krijgen (3-4 weken oud) zitten de kuikens namelijk met z’n allen bij elkaar in een crèche en weet je dus niet meer welk kuiken uit welk nest komt. Om het broedsucces van de zendervogels op De Schorren te bepalen zijn we daarom een week na de vangst van Marie teruggekomen om de jongen van het nest van Marie tijdelijke ringetjes te geven. Daarnaast hoopten we ook de nesten van Bob en Job te kunnen lokaliseren. Toen we aankwamen waren Bob en Job echter nergens te bekennen, terwijl Marie op haar nest stond met drie prachtige kuikentjes. Nadat we haar kuikentjes en die van omringende nesten hadden voorzien van tijdelijke ringetjes trokken we ons terug en bleven nog even kijken of Bob en/of Job misschien inmiddels waren teruggekeerd met eten voor hun jongen. Na even wachten ontdekten we inderdaad lepelaar Bob, en wat bleek tot onze grote verrassing: Bob stond op het nest van Marie en voerde hun drie prachtige jongen! Bob & Marie blijken dus een stelletje! Job was nog altijd nergens te bekennen, maar het werd tijd om de kwelder en de kolonie weer met rust te laten; dat moet dus op een later moment. Spannend of de drie jongen van Bob & Marie nog steeds allemaal leven als we terugkomen om ze te kleurringen. Wordt vervolgd!

Het stelletje Bob & Marie, en Job en de andere gezenderde lepelaars zijn live te volgen op https://maps.nioz.nl/spoonbills-NL en op de mobiele app AnimalTracker.